نکات قانونی رهن و بررسی ویژگی های مال موضوع رهن

در این مقاله از گروه وکلای ملکی تلاش کرده ایم با هدف آشنا ساختن هر جه بیشتر شما عزیزان با مفهوم و کاربرد رهن و نکات حقوقی مربوط به آن مطالبی را با زبان ساده و به صورت مختصر در اختیارتان بگذاریم. مطالعه این مقاله می تواند شما را با مهمترین نکات حقوقی رهن که ممکن است در حال حاضر یا در آینده برای شما کارآمد باشد آشنا کند.

رهن یا وثیقه چیست؟

رهن یا وثیقه عبارتی است که معمولا در کنار واژه دیگری به نام دین مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع رهن یکی از عقود معین تبعی است که به تبع وجود یک دین در گذشته میان طرفین منعقد می شود. منظور از عقود معین عقودی است که در قانون مدنی به طور مشخص نام و ویژگی ها و قواعد مربوط به آن ها بیان شده است و منظور از تبعی بودن این است که به تبع وجود چیز دیگری که در اینجا یک یا چند دین است به وجود می آید. عقد رهن در ماده ۷۷۱ قانون مدنی به این صورت تعریف شده است: رهن عقدی است که به موجب آن مدیون مالی را برای وثیقه به داین می دهد. ‌رهن دهنده را راهن و طرف دیگر را مرتهن می گویند.

در واقع در جریان عقد رهن، مدیون یا بدهکاری که پیش از انعقاد این عقد بدهی و دینی به شخص دیگر یعنی طلبکار داشته است، مالی را به عنوان رهن یا وثیقه در اختیار طلبکار می گذارد تا اگر دین خود را در موعد مورد توافق و تعیین شده ادا نکرد، طلبکار یا داین بتواند از محل آن مال که به آن عین مرهونه گفته می شود طلب خود را وصول کند و به این واسطه متحمل ضرر و زیان مالی نگردد. بنابراین به موجب عقد رهن مالکیت مالی که موضوع رهن قرار گرفته است، به طرف مقابل یعنی مرتهن یا همان طلبکار منتقل نمی شود و حتی استفاده از منافع مال هم بدون توافق با مالک مال و اجازه او مجاز نیست بلکه تنها در صورت عدم پرداخت دین از سوی راهن، مرتهن می تواند طلب خود را از محل مال مرهونه دریافت کند.

ویژگی های عقد رهن

عقد رهن به عنوان یکی از عقود معین دارای ویژگی های مخصوص به خود است که در این قسمت به بیان مهمترین آن ها می پردازیم.

• عقد رهن همانطور که گفتیم علاوه بر اینکه عقدی تبعی است یک عقد عینی نیز به شمار می رود. منظور از عقد عینی عقدی است که مال موضوع آن باید به قبض و تسلط طرف مقابل که در عقد رهن مرتهن است در بیاید. شرط قبض در عقود عینی شرط صحت است بعنی بدون وقوع آن اساسا عقدی منعقد نمی شود. برای مثال اگر مال رهن شده یک دستگاه اتومبیل است، این اتومبیل باید در تسلط مرتهن قرار بگیرد تا عقد رهن واقع شود.
• عقد رهن از جهت لازم یا جایز بودن نیز ویژگی خاصی دارد، به این صورت که از جانب راهن لازم و از جانب مرتهن جایز است. منظور از لازم بودن این است که راهن نمی تواند بدون دلیل موجه که در قانون مدنی تحت عنوان خیارات فسخ آورده شده است عقد را فسخ کند و بر هم بزند اما مرتهن یعنی همان طلبکار می تواند بنا به میل خود این عقد را فسخ کند و از امتیازی که به واسطه رهن به او داده شده است صرف نظر کند.
• عقد رهن غیر قابل تجزیه است. منظور از غیر قابل تجزیه بودن این است که تمام مال مرهونه در برابر تمام دین قرار می گیرد و اگر بدهکار یا همان راهن بخشی از دین خود را به طلبکار یا همان مرتهن بپردازد نمی تواند به استناد این موضوع بخشی از مال را از رهن خارج کند و تمام مال مورد رهن تا زمانی که تمام دین پرداخت نشده در رهن باقی می ماند.
• عقد رهن یک عقد امانی است، به این معنا که مال مورد رهن نزد مرتهن امانت محسوب می شود و اگر مرتهن در نگهداری مال تعدی و تفریط نکرده باشد یعنی جوانب امانتداری را رعایت کرده باشد حتی اگر مال تلف یا دچار نقصان شود مسئولیتی متوجه او نیست و بار اثبات تعدی و تفریط مرتهن بر عهده راهن است.

برای آشنایی دقیق تر با ویژگی های عقد رهن می توانید از مشاوره حقوقی مربوط به عقد رهن که توسط وکلای پایه یک دادگستری در گروه وکلای ملکی ارائه می شود استفاده کنید.

ویژگی های مال موضوع رهن

مال موضوع رهن که در اصطلاح حقوقی به آن عین مرهونه گفته می شود، باید دارای ویژگی های خاصی باشد تا بتواند موضوع این عقد قرار بگیرد.

• مهمترین ویژگی یک مال برای آنکه بتواند موضوع عقد رهن قرار بگیرد و به عنوان وثیقه استفاده شود، این است که حتما باید عینیت داشته باشد و به همین دلیل است که اساسا به آن عین مرهونه گفته می شود. منظور از عین بودن این است که دین، منافع عین یک مال و … نمی تواند به عنوان موضوع عقد رهن مورد استفاده باشند. این شرط به دلیل همان ویژگی عینی بودن عقد رهن و لزوم قبض مال توسط مرتهن است. البته در قابل رهن بودن موارد دیگری مانند اسناد تجاری و سهام شرکت ها میان حقوقدانان و قضات اختلاف نظر وجود دارد. بسیاری از حقوقدانان استدلال می کنند که این موارد هم اموال دارای عینیت هستند و می توان آن ها را در رهن گذاشت.
• مال موضوع رهن باید معلوم و معین باشد. یعنی اگر مالی به صورت مجهول و یا مالی از میان چند مال که دقیقا مشخص نیست کدام یک از آن هاست، موضوع رهن قرار داده شود عقد رهن درست نیست و باطل تلقی می شود.
• مالی که به عنوان عین مرهونه موضوع قرارداد واقع می شود باید قابلیت نقل و انتقال را داشته باشد. این مساله به دلیل هدف وجودی عقد رهن که فروش مال مرهونه و و وصول طلب است می باشد. بنابراین اگر مالی که موضوع رهن است به هر دلیلی مانند توقیف بودن یا دلایل دیگر امکان نقل و انتقال نداشته باشد عملا عقد رهن بی فایده است و هدف آن محقق نمی شود.
• مالکیت راهن نسبت به مالی که به رهن می دهد یکی دیگر از شرایط و ویژگی های مال موضوع رهن است. به رهن گذاشتن یک مال یکی از موارد تصرف در آن مال محسوب می شود که تنها مالک می تواند آن را انجام دهد مگر آنکه شخص دیگری از سوی مالک درمورد این موضوع اذن داشته باشد. بنابراین به رهن گذاشتن مال شخص دیگر توسط راهن تنها با اذن قبلی مالک مال امکان پذیر است.

وکالت در فروش عین مرهونه چیست؟

یکی از موضوعات رایج در زمینه رهن که ممکن است به گوشتان خورده باشد، وکالت در فروش عین مرهونه است. منظور از این عبارت این است که راهن که معمولا همان مالک مال مورد رهن است به موجب عقد رهن یا پس از آن، به مرتهن وکالت می دهد تا در صورت عدم پرداخت دین در موعد مقرر خودش به نمایندگی از او عین مرهونه را بفروشد و از این طریق طلب خود را دریافت کند. این وکالت به عنوان یکی از شرایط قراردادهای بانکی میان بانک و مشتریان خود بسیار رایج است. البته با وجود ماده ۳۴ قانون ثبت این مساله با چالش های حقوقی مواجه شده زیرا این ماده مقرر کرده است که مرتهن نمی تواند بدون مراجعه به مقامات عمومی عین مرهونه را بفروشد و برای فروش آن باید تشریفات لازم را رعایت نماید. برای آشنایی با وکالت در فروش عین مرهونه و تشریفات لازم برای اجرای آن بهتر است با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص در حقوق املاک به ویژه رهن املاک مشورت نمایید.

شرط سلب حق فروش از مرتهن

ممکن است در ضمن عقد رهن شرط شود که مرتهن حق فروش مال را ندارد. یکی از نکات قانونی رهن این است که آیا چنین شرطی صحیح است یا خیر؟ در پاسخ باید گفت در صورت گنجاندن چنین شرطی، هدف این عقد که همان وصول طلب از محل مال موضوع رهن در صورت عدم تادیه دین است زیر سوال می رود. در نتیجه، چنین شرطی در ضمن قرارداد رهن باطل و بلااثر است اما منجر به ابطال اصل قرارداد نمی شود و قرارداد به صحت خود باقی است.

فک رهن به چه معناست؟

فک رهن یکی دیگر از عبارات آشنا در زمینه رهن است که زیاد به گوش می خورد. منظور از فک رهن این است که عقد رهن بنا به هر دلیلی خاتمه پیدا کرده و دیگر موجبی برای در رهن ماندن مالی که در رهن بوده است وجود ندارد. به همین دلیل مال باید از رهن خارج شود، به این خارج شدن عین مرهونه از رهن، فک رهن گفته می شود. در صورتی که مرتهن عمل فک رهن را انجام ندهد راهن می تواند با کمک وکیل متخصص به دادگاه عمومی حقوقی دادخواست فک رهن بدهد که در این صورت دادگاه در صورت موجه تشخیص دادن این خواسته حکم به فک رهن از عین مرهونه می دهد.

برای استفاده از وکیل متخصص جهت فک رهن از ملک خود و آشنایی بیشتر با فرایند آن مطالعه این مقاله به شما کمک خواهد کرد: وکیل فک رهن و آشنایی با آن توسط وکیل

آشنایی با نکات قانونی رهن از طریق مشاوره حقوقی

در این مقاله تلاش کردیم شما عزیزان را با مهمترین نکات قانونی رهن که ممکن است در حال حاضر و یا در آینده به کار شما بیاید آشنا کنیم. اما آشنایی دقیق تر با نکات قانونی رهن که با پرونده شما تناسب کامل داشته باشد تنها از طریق دریافت مشاوره حقوقی رایگان ملکی از وکیل یا مشاور حقوقی مجرب در زمینه حقوق املاک امکان پذیر است. ما در گروه وکلای ملکی با گرد هم آوردن بهترین وکلای ملکی ، این امکان را به مراجعان خود می دهیم که در ارتباط با انواع نیازهای حقوقی خود در ارتباط با امور ملکی، خدمات حقوقی متناسب را با بهترین کیفیت و قیمت دریافت نمایند. برای استفاده از این خدمات و شرایط دریافت آن ها کافی است با متخصصان ما در گروه وکلای ملکی تماس بگیرید.

سوالات متداول

عقد رهن چیست؟

رهن یک عقد تبعی است که به تبع وجود یک یا چند دین در گذشته و به عنوان نوعی تضمین برای پرداخت آن منعقد می شود، به این معنا که مدیون مالی را به عنوان عین مرهونه به طلبکار که مرتهن نامیده می شود می دهد تا در صورت عدم پرداخت دین از محل آن طلب خود را بردارد.

آیا مرتهن می تواند از منافع عین مرهونه استفاده کند؟

خیر، مرتهن به موجب عقد رهن مالک عین یا منافع عین مرهونه نمی شود و برای استفاده از منافع آن نیازمند اذن ملک مال است.

وکالت در فروش عین مرهونه چیست؟

وکالت در فروش عین مرهونه به معنای اعطای وکالت از سوی مالک عین مرهونه به مرتهن برای فروش آن در صورت عدم پرداخت دین در موعد مقرر است.

اگر مدیون بخشی از دین خود را بدهد می تواند به تناسب آن بخشی از مال مورد رهن را از رهن خارج کند؟

خیر، رهن یک عقد تجزیه ناپذیر است و تمام عین مرهونه در برابر تمام دین قرار می گیرد. بنابراین تنها با پرداخت کامل دین می توان عین مرهونه را از رهن خارج کرد.