حق عمری چیست و چگونه ایجاد می شود؟

 حق عمری به چه معناست؟

اولین سوال در رابطه با عبارت حق عمری این است که منظور از این عبارت چیست و چه مفهوم حقوقی ای دارد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت حق عمری یکی از حقوق ناظر به اموال است که برای افراد نسبت به یک مال معین ایجاد می شود. در واقع حق عمری نوعی حق انتفاع از مال است که بر اساس مدت زمان انتفاع از مال که می تواند به میزان عمر مالک مال، منتفع یا صاحب حق انتفاع و یا حتی شخص ثالثی باشد، مورد استفاده قرار می گیرد. حق انتفاع یکی از حقوق مالی نسبت به اموال است که حق استفاده از یک مال را بر اساس قرارداد میان صاحب مال و منتفع از مال ایجاد می کند. در حق انتفاع، شخص منتفع، مالک منافع آن مال نمی شود و فقط حق استفاده از آن را به مدت مشخصی دارا می شود. بنابراین در حق انتفاع نه مالکیت بر عین مال و نه مالکیت بر منافع به دیگری منتقل نمی شود. حق انتفاع بر اساس مدت زمان برقراری حق و یا موضوع حق می تواند انواع مختلفی داشته باشد که در قانون مدنی به رسمیت شناخته شده است. این انواع شامل حق رقبی (انتفاع برای مدتی معین)، حق سکنی (حق استفاده از یک ملک برای سکونت)، حبس مطلق (انتفاع بدون ذکر زمان) و حق عمری است که در این مقاله به نوع اخیر حق انتفاع می پردازیم.

حق عمری چگونه ایجاد می شود؟

حق عمری همان طور که گفتیم یکی از انواع حق انتفاع است. حق انتفاع و از جمله حق عمری به موجب قراردادی که به آن عقد حبس گفته می شود به وجود می آید. این عقد میان مالک یک مال که قصد واگذاری حق انتفاع آن را دارد و شخصی که می خواهد حق انتفاع مال خود را به او واگذار کند منعقد می شود. در ادامه به ماهیت و ویژگی های عقد حبس پرداخته می شود.

عقد حبس چیست؟

عقد حبس که منشا ایجاد حق انتفاع است، یکی از عقود عینی است و این به این معناست که برای تحقق این عقد باید مال مورد نظر حتما به قبض منتفع از مال در بیاید در غیر این صورت اصلا عقدی تحقق پیدا نکرده است. بنابراین اگر پیش از قبض مال توسر منتفع، یکی از طرفین فوت کند ایجاد و قبول صورت گرفته باطل است. علاوه بر این، عقد حبس به جز حبس مطلق که در آن زمان معینی برای انتفاع در نظر گرفته نشده است، عقدی لازم است و نمی توان آن را جز در موارد تحقق خیارات قانون مدنی فسخ نمود.

تفاوت حق انتفاع با اذن انتفاع و مالکیت منفعت

حق انتفاع مفهومی حقوقی است که ممکن در نگاه اول با مفاهیم دیگر مانند اذن انتفاع یا مالکیت منفعت اشتباه گرفته شود. در حالی که حق انتفاع با این مفاهیم تفاوت بسیار زیادی دارد. در ادامه به تفاوت هر یک از این مفاهیم با حق انتفاع می پردازیم.

تفاوت حق انتفاع با مالکیت منفعت

حق انتفاع که به موجب عقد حبس برای شخص منتفع به وجود می آید با مالکیت بر منفعت یک مال متفاوت است. حق انتفاع صرفت حق استفاده از مال را به موجب عقد حبس ایجاد می کند اما مالکیت بر منفعت مال را به منتفع منتقل نمی کند. در حالی که در مالکیت بر منفعت که در عقد اجاره ایجاد می شود، شخص مالک منفعت مال است که یک حق مالی پیشرفته تر نسبت به حق انتفاع است و در نتیجه اختیارات بیشتری را هم به به شخص می دهد.

تفاوت حق انتفاع با اذن انتفاع

حق انتفاع به موجب عقد حبس ایجاد می شود که عقدی لازم است و جز در برخی شرایط قابل فسخ نیست اما اذن انتفاع یک ایقاع است که به صورت یک طرفه ایجاد می شود و با توجه به ماهیت اذن امکان رجوع از آن توسط مالک در هر زمان که اراده کند وجود دارد. اذن انتفاع موجب ایجاد اباحه در استفاده از مال می شود اما حق انتفاع یک گام بالاتر از اباحه در استفاده از مال است و یک حق مالی برای شخص نسبت به مال به وجود می آورد. علاوه بر این، اذن معمولا قائم به شخص است و صرفا برای خود آن شخص است اما حق انتفاع یک حق مالی است که می تواند مورد نقل و انتقال قرار بگیرد.

ویژگی های مال موضوع حق عمری

مالی که موضوع حق عمری واقع می شود باید دارای برخی ویژگی ها باشد تا بتواند موضوع این حق قرار بگیرد. این ویژگی ها به شرح زیر هستند:

• مال موضوع حق عمری باید از اموال قابل بقا باشد. منظور از این اموال، اموالی است که با استفاده از بین نمی روند و مصرف نمی شوند.
• مال موضوع حق عمری باید عین معین یا کلی در معین باشد و نمی توان یک مال کلی فی الذمه یعنی مالی که مشخص نیست را موضوع این حق قرار داد.
• می تواند از اموال مفروز یا اموال مشاع باشد اما اگر به صورت مشاع باشد تسلیم آن به منتفع باید مورد توافق تمامی شرکا واقع شود.
• اصولا به موجب مالی بودن می توان این حق را مورد نقل و انتقال ارادی و قهری قرار داد مگر اینکه مالک جهت استفاده از مال قید مباشرت یعنی استفاده انحصاری توسط منتفع کرده باشد.

موارد به پایان رسیدن حق عمری

حق عمری می تواند به موجب عوامل گوناگون به اتمام برسید که شامل موارد زیر می شود:

• انقضای مدت عقد یعنی فوت کسی که زمان حق عمری بر اساس عمر او تعیین شده است. این شخص می تواند خود مالک، منتفع یا حتی شخص ثالثی غیر از این دو باشد.
• تلف شدن مال موضوع حق عمری
• انتقال عین مال موضوع حق عمری به منتفع

خدمات حقوقی حق عمری در گروه وکلای ملکی

برای تنظیم عقد حبس که به موجب آن حق عمری برقرار می شود و یا نیاز به طرح دعوا بر اساس این قرارداد در دادگاه و یا هر اقدام حقوقی دیگر در ارتباط با این حق می توانید از وکیل متخصص ملکی که دارای تخصص ویژه و تجربه طولانی در انجام این امور حقوقی است، استفاده کنید. ما در گروه وکلای ملکی هر گونه نیاز به انواع خدمات حقوقی را با بهترین کیفیت و قیمت به شما ارائه می دهیم. برای استفاده از این خدمات در اسرع وقت کافی است با متخصصان ما در گروه وکلا ملکی تماس بگیرید تا شما را راهنمایی کنند.

سوالات متداول

حق عمری چیست؟

حق عمری نوعی حق انتفاع است که به عنوان یک حق مالی، حق استفاده از مال معینی را به مدت عمر یکی از طرفین قرارداد یا شخص ثالث به منتفع می دهد.

حق عمری چگونه ایجاد می شود؟

حق عمری به موجب عقد حبس که موجد حق انتفاع است به وجود می آید. این عقد یک عقد لازم و عینی است.

حق عمری با انتقال عین مال به دیگری از بین می رود؟

خیر. حق عمری با انتقال مال موضوع حق به شخص ثالث از بین نمی رود و شخص منتقل الیه حق جلوگیری از آن را ندارد

حق عمری برای معدوم به تبع موجود صحیح است؟

بله. اصولا حق انتفاع و از جمله حق عمری برای معدوم به تبع موجود یعنی کسی که هنوز به دنیا نیامده اما به تبع شخص زنده به وجود می آید درست است.